Chim trĩ chỉ sống với nhau một cặp trong thời gian sinh sản, còn lại chúng sẽ tách nhau ra.
Chim trĩ giao phối bắt đầu vào đầu mùa xuân. Lần này, những chú trĩ trống đã tìm được lãnh địa của mình, cả hai sẽ về đây xây tổ ấm. Chúng bắt đầu sinh sản cho đến tháng 4 và tháng 5, khi mùa giao phối bắt đầu. Khi chuẩn bị sinh sản thi chúng mới nằm ổ.
Trong thời kỳ này, những con trĩ trống vẫn có nhiệm vụ chăm sóc lãnh thổ của mình, cố gắng ngăn chặn kẻ thù xâm lược. Có lúc, trĩ trống cất tiếng gáy đe dọa kẻ thù, nghĩa là vùng đất này là của chúng nên tránh.
Thỉnh thoảng trĩ trống sẽ bay lượn khắp lãnh thổ của chúng, nếu thấy chim trống bất thường, nó sẽ cắn và đá túi bụi cho đến khi chim trĩ trống kia bỏ chạy. Còn về chim trĩ mái cả ngày chỉ đi chọn chỗ thích hợp cho mình làm tổ. Tổ trĩ là một vùng đất thấp có kích thước bằng cái chậu vừa. Trĩ cái sau đó kiếm về một đống cỏ khô và lá cây để che lấp phần đất lõm này. Vậy là xong cái tổ của chúng. Nhưng trước khi đẻ quả trứng đầu tiên; trĩ cái sẽ nhổ một ít lông trên ngực để trứng nằm xuống.
Tập tính
Xin được nói thêm, ổ đẻ của trĩ mái bao giờ cũng được tán lá của lùm bụi bên trên che phủ.
Trĩ mái hoang dã tự biết làm ổ đẻ, tự biết đẻ trứng trong cái ổ đó, rồi tự nằm ấp trứng khoảng 23; 24 ngày trứng mới nở. Điều đáng ghi nhận thêm là khi chim trĩ con cứng cáp thật sự; có thể tự lo thân được thì chim trĩ mẹ mới chịu rời ổ.
Trong đời sống hoang dã, suốt mùa sinh sản; trĩ mái chỉ đẻ có mỗi một lứa trứng; và số trứng cũng không nhiều, chỉ độ chục rưỡi quả mà thôi.
Trở lại trĩ nuôi chuồng, kinh nghiệm cho chúng tôi biết, đến mùa sinh sản chim trĩ mái không biết tự làm ổ, dù chủ nuôi đã cẩn thận để sẵn trong chuồng những thứ vật liệu như cỏ khô, lá khô, cành khô nhỏ để nó có sẵn mà làm ổ đẻ. Đã thế, dù chủ nuôi có lót ổ sẵn đặt ở góc chuồng, chim trĩ mái vẫn không chịu vào ổ nằm đẻ … Được biết, trĩ mái nuôi chuồng, khi đau bụng đẻ nó đứng ở đâu đẻ đại ngay ở đó. Đẻ xong, nhiều con còn không màng đến việc quay cổ lại nhìn, dù một lần, sản phẩm do mình tạo ra!
Đặc điểm
Đó là chưa nói đến việc một số chim trĩ mái vừa đẻ trứng xong liền quay lại mổ bể cái trứng mà ăn hết sạch, kể cả phần vỏ trứng! (Xin đừng loại bỏ những trĩ mái có tật ăn trứng này, vì đây không phải là tật xấu của nó mà là do cơ thể nó đang thiếu chất khoáng trầm trọng. Nếu kịp thời bổ sung chất khoáng vào khẩu phần ăn, những chim trĩ mái này thấy trứng sẽ không mổ ăn nữa).
Để bảo vệ trứng khỏi bị hư hao thất thoát, chủ nuôi chờ trĩ trong chuồng đẻ xong là vội lấy trứng nó ra ngay rồi đem vào nhà bảo quản chờ ngày trĩ mái đẻ hết lứa trứng mới đem ấp.
Nhớ lại thời trước, cách đây hơn nửa thế kỷ, nuôi chim trĩ chỉ biết cho ăn lúa nên trĩ sinh sản như … trĩ hoang, mỗi lứa chỉ được mươi lăm trứng. Ngày nay; do nuôi trĩ với thức ăn là cám viên hỗn hợp, vốn là thức ăn dành cho gà công nghiệp siêu trứng, siêu thịt nên trĩ mái mới có năng suất trứng cao, đạt đến tám chín trứng mỗi lứa, thật là điều đáng mừng!
Những trĩ trống mái nào còn khả năng sinh sản tốt ta nên tiếp tục nuôi chúng. Chỉ khi trĩ trống già nua chậm chạp trong việc phối giống, trứng lại thiếu cồ;, và trĩ mái có năng suất trứng quá thấp; nuôi thêm không lợi thì mới loại ra vỗ béo để bán thịt.
Do trĩ mái nuôi chuồng chỉ biết đẻ trứng chứ không con nào biết ấp; nên trứng chim trĩ sẽ được ấp theo hai cách sau đây:
Ấp vú
Ấp vú là nhờ vật nuôi khác ấp trứng hộ. Cách ấp này đã được nhiều người áp dụng từ lâu; mặc dầu tốn kém nhiều như tiền lồng; tiền nuôi ăn cũng như công chăm sóc. Vật nuôi làm vú để ấp trứng chim trĩ là bồ câu; gà tre; gà ta hay gà Tàu. Bồ câu vú nên nuôi các giống tương đối lớn con; lại có khả năng nuôi con giỏi như Bồ câu Xiêm; bồ câu Thơ; hoặc bồ câu Xiêm lai King; bồ câu Thơ lai King … Các bồ câu vú này mỗi lần ấp có thể gởi tối đa được ba trứng chim trĩ.
– Còn gà vú như mái tre; mái ta; mái Tàu mỗi lứa có thể ấp được từ mười đến vài mươi trứng trĩ.
– Kỹ thuật gởi trứng trĩ cho bồ câu vú ấp hộ là chờ dịp bồ câu vừa đẻ xong lứa trứng của nó thì ta lấy hết số trứng của nó ra khỏi ổ và thay vào đó vài ba trứng chim trĩ để nhờ nó ấp hộ. Như vậy; nếu chỉ nuôi loại bồ câu làm vú thôi thì có lẽ ta phải nuôi cả đàn bồ câu đông đảo đến bốn năm mươi con mới ấp hết số trứng của một con trĩ mái.
– Tiêng gà mái làm vú; cũng chờ gà mái vừa đẻ xong lứa trứng của nó; miệng gà mẹ không ngớt kêu cục … cục … có hiện tượng đòi ấp thì ta mới thay hết trứng gà trong ổ bằng vài mươi trứng chim trĩ để nhờ ấp hộ.
– Chờ đến ngày trĩ con nở; để tránh bị chim vú và gà vú đạp chết; ta nên dời hết số trĩ con này sang chuồng úm mà nuôi.
Ấp máy
Nếu số lượng trứng trĩ cần ấp khá nhiều; ta nên sử dụng máy ấp trứng gia cầm khá tiện lợi.
– Mấy ấp trứng có nhiều loại lớn nhỏ; sản xuất trong và ngoài nước đều có đủ. Tuỳ theo nhu cầu mà mua loại máy xứng hợp với mình mà dùng.
– Trong thời gian (khoảng 23 ngày) ấp trứng chim trĩ bằng máy; thỉnh thoảng ta chỉ cần theo dõi nhiệt độ và độ ẩm trong máy lên xuống ra sao để kịp thời điều chỉnh cho phù hợp là được.
– Ví dụ trong tuần ấp trứng đầu tiên, nhiệt độ phải là 37,5 độ C và độ ẩm là 55%. Các tuần kế tiếp hạ xuống chút ít là được.
– Trĩ con dù được ấp máy khi nở ra cũng yếu sức; chúng cần lưu lại trong máy ấp thêm một hai ngày; sau đó mới dời qua chuồng úm để nuôi tiếp.
